नमस्कार विद्यार्थी मित्रांनो!
आजच्या या नवीन ब्लॉग पोस्टमध्ये आपण “आश्वासक चित्र स्वाध्याय (Ashwasak Chitra Swadhyay) या कवितेचा अभ्यास करणार आहोत. तसेच आश्वासक चित्र या कवितेतील महत्त्वाची प्रश्नोत्तरे आम्ही तुमच्यासाठी सोप्या आणि सरळ भाषेत लिहिली आहेत.
जर तुम्हाला अशाच प्रकारच्या इयत्ता दहावीच्या ‘मराठी कुमारभारती’ या पुस्तकातील प्रश्नोत्तरांची आणखी नवीन पोस्ट्स हव्या असतील, तर कृपया कमेंट बॉक्समध्ये आम्हाला नक्की कळवा. आम्ही त्या लवकरात लवकर तुमच्यासमोर सादर करण्याचा प्रयत्न करू.
तर खाली आश्वासक चित्र कवितेचा स्वाध्याय दिला आहे. तुम्ही तो वाचून अभ्यास करू शकता किंवा आपल्या वहीत लिहून ठेवू शकता. ही माहिती तुमच्या मित्रमैत्रिणींना देखील उपयोगी ठरू शकते, त्यामुळे ही पोस्ट त्यांना नक्की शेअर करा.
चला तर मग, सुरुवात करूया – आश्वासक चित्र कविता कृती 9 इयत्ता 10 वी मराठी.
आश्वासक चित्र स्वाध्याय इयत्ता 10 वी मराठी । Ashwasak Chitra Swadhyay Class 10th Marathi
आश्वासक चित्र कविता स्वाध्याय
टीप: जर या पोस्टमध्ये काही चुका असतील किंवा काही शंका असेल, तर कृपया कमेंट करून आम्हाला कळवा. आम्ही त्या चुका २४ तासांच्या आत दुरुस्त करण्याचा प्रयत्न करू.
प्रश्न १ ] कवितेच्या आधारे खालील कोष्टक पूर्ण करा.
| कवितेचा विषय | कवितेतील पात्र | कवितेतील मूल्य | आश्वासक चित्र दर्शवणाऱ्या ओळी |
| |
उत्तर :-
| कवितेचा विषय | कवितेतील पात्रे | कवितेतील मूल्य | आश्वासक चित्र दर्शवणाऱ्या ओळी |
| स्त्री-पुरुष समानतेचे भविष्यकालीन चित्र आश्वासक आहे. | मुलगा व मुलगी | स्त्री-पुरुष समानता | (१) मुलगी व मुलगा एकमेकांची कामे करतात. (२) भातुकलीतून वास्तवात येतील. (३) दोघांच्या हातात बाहुली व चेंडू असतील. |
प्रश्न २ ] खालील शब्दसमूहांचा तुम्हांला समजलेला अर्थ लिहा
(१) तापलेले ऊन —
(२) आश्वासक चित्र —
उत्तर :-
(१) तापलेले ऊन — भविष्यातील धगधगते वास्तव होय.
(२) आश्वासक चित्र — भविष्यात स्त्री-पुरुष समानता वास्तवात येईल, याचे आश्वासन होय.
प्रश्न ३ ] मुलीचा आत्मविश्वास व्यक्त करणाऱ्या कवितेतील ओळी शोधा.
(अ) ————————-
(आ) ————————
उत्तर :-
(अ) मी दोन्ही करू शकते एकाच वेळी
(आ) उंच उडवलेला चेंडू आभाळाला शिवून नेमका येऊन पडतो तिच्या ओंजळीत
प्रश्न ४ ] चौकट पूर्ण करा.
कवयित्रीच्या मनातील आशावाद ——————
उत्तर :-
कवयित्रीच्या मनातील आशावाद — भविष्यात स्त्री-पुरुषांमध्ये परस्पर स्नेहभाव व सामंजस्य निर्माण होईल.
प्रश्न ५ ] कवितेतील खालील घटनेतून/विचारातून आढळणारा व्यक्तीचा गुण लिहा.
(अ) मांडी घालून मुलगा बसतो गॅससमोर ———
(आ) मी दोन्ही करू शकते एकाच वेळी ———
(इ) जिथे खेळले जातील सारेच खेळ एकाच वेळी ———
उत्तर :-
(अ) मांडी घालून मुलगा बसतो गॅससमोर — सहकार्य
(आ) मी दोन्ही करू शकते एकाच वेळी — आत्मविश्वास
(इ) जिथे खेळले जातील सारेच खेळ एकाच वेळी — समजसपणा
प्रश्न ६ ] काव्यसौंदर्य.
(अ) खालील ओळींचे तुमच्या शब्दांत रसग्रहण करा.
‘भातुकलीतून प्रवेशताना वास्तवात, हातांत हात असेल दोघांचाही’
उत्तर :-
आशयसौंदर्य : कवयित्री नीरजा यांनी ‘आश्वासक चित्र’ या कवितेमधून स्त्री-पुरुष समानतेचे भविष्यकालीन चित्र आश्वासकरीत्या कसे साकारले जाईल याची दिशा खेळणारा लहान मुलगा व मुलगी यांच्या प्रतीकांतून योग्यपणे दाखवली आहे…
काव्यसौंदर्य : भातुकलीतले जग हे स्वप्नाळू असते. त्यातला संसार हा लुटुपुटीचा असतो. मोठेपणी प्रत्यक्ष संसारातील जबाबदाऱ्या या वास्तववादी असतात. त्यामुळे भातुकलीच्या स्वप्नाळू जगातून प्रत्यक्ष वास्तवात प्रवेश करताना सत्य स्वीकारावे लागेल. स्त्री-पुरुष यांची परस्परांना स्नेहाची साथ असेल, तर समजूतदारपणाने व सहकार्याने ते जगात वावरतील. स्त्री-पुरुष परस्परांची कामे मिळून करतील, असे भविष्यकालीन आशावादी चित्र उपरोक्त ओळीतून साकारले आहे.
भाषिक वैशिष्ट्ये : या ओळींमधून लहान मुलांच्या खेळातून विचारगर्भ चिंतनाची प्रचिती येते. कवयित्रींनी साध्या विधानातून विचारगर्भ आशय थेट मांडला आहे. ‘स्त्री-पुरुष समानता’ हा अत्यंत जिव्हाळ्याचा विषय सहजपणे व्यक्त झाला आहे. भविष्यकालीन दोघांमधील सामंजस्याचे लोभस परंतु प्रगल्भ चित्र ‘हातात हात असेल’ या वाक्यखंडातून प्रत्ययकारीरीत्या प्रकट झाले आहे. स्वप्न आणि सत्य यांची योग्य सांगड तरल शब्दांत व्यक्त झाली आहे.
(आ) ‘ती म्हणते मी दोन्ही करू शकते एकाच वेळी. तू करशील?’ या ओळीचा तुम्हांला कळलेला अर्थ स्पष्ट करा.
उत्तर :-
‘आश्वासक चित्र’ या कवितेमध्ये नीरजा यांनी आधुनिक जगातील स्त्रीचे सामर्थ्य व सहभाग यांविषयी दृढविश्वास व्यक्त करताना मुलीच्या तोंडी हे उद्गार लिहिले आहेत.
भातुकली खेळणारी मुलगी व चेंडू उडवून झेलणारा मुलगा उन्हाच्या आडोशाला खेळत आहेत, हे दृश्य कवयित्री खिडकीतून पाहत आहे. अचानक मांडीवरची बाहुली बाजूला ठेवून मुलगी चेंडू खेळणाऱ्या मुलापाशी जाते व चेंडू मागते. मुलगा तिला हिणवतो की, तू पाल्याची भाजीच कर, चेंडू उडवणे तुला जमणार नाही. तेव्हा मुलगी त्याला अत्यंत आत्मविश्वासाने म्हणते की, मी स्वयंपाक व चेंडू उडवणे हे दोन्ही एकाच वेळी करू शकते. तू माझे काम करशील का ? मुलीच्या उद्गारांतून कवयित्रींनी स्त्रीचे सामर्थ्य मार्मिकपणे विशद केले आहे.
(इ) कवितेतील मुलगा आणि मुलगी कशाचे प्रतिनिधित्व करतात असे तुम्हांला वाटते, तुमच्या शब्दांत लिहा.
उत्तर :-
कवयित्री नीरजा यांनी स्त्री-पुरुष समानतेचे भविष्यकालीन ‘आश्वासक चित्र रंगवले आहे. कवितेतील मुलगा हे ‘पुरुषजातीचे’ प्रतीक आहे; तर मुलगी ही स्त्रीजातीचे प्रतिनिधित्व करते. स्त्री-पुरुष समानता ही संकल्पना अजून बाल्यावस्थेत असल्यामुळे स्त्री-पुरुष तत्व हे मुलगी व मुलगा या लहान वयात दाखवले आहेत. उद्याच्या जगात ते दोघे प्रौढ होतील व एकत्र खेळ करतील, असा आशावाद या प्रतीकांतून कवयित्रीने व्यक्त केला आहे. स्त्री-पुरुषांमध्ये भविष्यात परस्पर सामंजस्य व स्नेहभाव निर्माण होऊन स्त्री-पुरुष समानता नक्कीच येईल, असा दृढ विश्वास कवितेतून व्यक्त होतो.
(ई) ‘स्त्री-पुरुष समानते’बाबत तुम्हांला अपेक्षित असलेले चित्र तुमच्या शब्दांत रेखाटा.
उत्तर :-
कवितेतील मुलगा व मुलगी परस्परांचे खेळ सहकार्याने खेळतात, यावरून मुलाच्या वागण्यातील बदल स्वागतार्ह आहे. हळूहळू तो आपले कसब दाखवता दाखवता घरसंसार सांभाळणे शिकेल. मोठा झाल्यावर तो स्त्रियांची कामेही करील, कारण मुली पुरुषांची कामे सहजपणे करीत आहेत. स्त्री-पुरुष सहकार्याने एकमेकांची कामे करतील, हे उदयाच्या जगाचे आश्वासक चित्र असेल. दोघेही सारेच खेळ एकत्रित खेळतील. भातुकलीच्या स्वप्नाळू जगातून प्रत्यक्ष वास्तवात स्त्री-पुरुषांची एकमेकांना साथ असेल, स्त्री-पुरुषांमध्ये भविष्यात सामंजस्य व स्नेहभाव निर्माण होऊन स्त्री-पुरुष समानता नक्कीच रुजेल, असे स्त्री-पुरुष समानतेचे आश्वासक चित्र मला अपेक्षित आहे.
आश्वासक चित्र कविता रसग्रहण
(१) प्रस्तुत कवितेच्या कवयित्री : नीरजा.
(२) कवितेचा रचनाप्रकार : मुक्तछंद.
(३) कवितेचा काव्यसंग्रह : निरर्थकाचे पक्षी.
(४) कवितेचा विषय : स्त्री-पुरुष समानता.
(५) कवितेतून व्यक्त होणारा (स्थायी) भाव : स्त्री-पुरुष समानता येणारच, हा कवयित्रींच्या मनातला आशावाद.
(६) कवितेच्या कवयित्रींची लेखनवैशिष्ट्ये : ही मुक्तछंदातली कविता आहे. मुक्तछंदामुळे दैनंदिन व्यवहारातली भाषा कवितेत वापरली गेली आहे. साध्या विधानांतून कवयित्री खोलवरचे विचार मांडतात, लहान मुलांच्या खेळाचे चित्रण हे या कवितेतील सुंदर प्रतीक आहे. या प्रतीकातून आधुनिक जगातील स्त्री-पुरुष समानता हा फार मोठा विचार अगदी सहजपणे व्यक्त होतो. हातात हात असेल’ या वाक्यखंडातून कवितेतील मुलगा व मुलगी यांच्या भावी आयुष्यातील सामंजस्य प्रत्ययकारकतेने प्रकट होते.
(७) कवितेची मध्यवर्ती कल्पना : सध्याच्या काळाकडे लक्ष टाकले, तर असे जाणवेल की, आजच्या या युगातही स्त्रियांना समाजात दुय्यम स्थान दिले जाते. पण कवयित्रींना दोन लहान मुले खेळतांना दिसतात. त्यांच्यात हळूहळू सामंजस्य निर्माण होत जाताना दिसते. हीच मुले मोठी होतील, तेव्हा हे सामंजस्य घेऊन वागू लागतील आणि समाजात स्त्री-पुरुष समानता प्रस्थापित होईल, अशी आशा कवयित्रींच्या मनात जागी होते. हा आशावाद, हीच या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.
(८) कवितेतून व्यक्त होणारा विचार : अजूनही समाजाने पूर्णपणे स्त्री-पुरुष समानता अंगीकारलेली नाही. हे निराशाजनक आहे. परंतु भावी काळ हा स्त्री-पुरुष समानतेचाच असणार आहे. म्हणून सर्वांनी स्त्री-पुरुष समानतेचे तत्त्व आतापासूनच मान्य करून ते अंगीकारले पाहिजे, असा विचार या कवितेतून मांडला आहे.
(९) कवितेतील आवडलेली ओळ :
हळूहळू शिकेल तोही
आपलं कसब दाखवतानाच घर सांभाळणं
तापलेल्या उन्हाच्या आडोशाला बसून.
(१०) कविता आवडण्याची वा न आवडण्याची कारणे : ही कविता मला खूप आवडली आहे. ही आजची, आमच्या पिढीची कविता आहे. आमच्या मनातला भाव, आमचे विचार या कवितेतून व्यक्त होतात. आम्ही आपापसात वागतो, तेव्हा मुलगा-मुलगी असा भेदच आमच्या मनात नसतो, श्रेष्ठ-कनिष्ठभाव न बाळगता आम्ही वावरत असतो. आमच्या मनातला हा भावच ही कविता व्यक्त करते.
(११) कवितेतून मिळणारा संदेश : आजपर्यंत आपण स्त्रियांना दुय्यम मानून वागत आलो. हे आता खूप झाले. आता हे थांबले पाहिजे, येणारा काळ हा स्त्री-पुरुष समानतेचा काळ आहे. त्या काळाला साजेसे जीवन जगण्यासाठी आपल्याला आता स्त्री-पुरुष समानतेचे तत्त्व अंगीकारावे लागणार आहे.
आश्वासक चित्र शब्दार्थ
- आश्वासक – विश्वासार्ह, उत्साहवर्धक, प्रोत्साहक,
- आडोशाला – आश्रयाला.
- झरोक्यातून – खिडकीतून.
- इवल्याशा – चिमुकल्या.
- गॅसवर – गॅसच्या चुलीवर.
- कसब – कौशल्य, कुशलता.
- पाल्याची भाजी – पालेभाजी.
- शिवून – स्पर्श करून,
- पातेलं – टोप.
- घर सांभाळणं – घराची देखभाल करणे, संसार चालवणे. वास्तवातप्रत्यक्षात.
- विसावेल – विश्रांती घेईल, जोडीनं – सोबतीने.
- 1. जय जय हे भारत देशा (गीत) कृती ( मराठी कुमारभारती )
- 2 बोलतो मराठी कृती – ( मराठी कुमारभारती )
- 3 आजी : कुटुंबाचं आगळ कृती – ( मराठी कुमारभारती )
- 4 उत्तमलक्षण (संतकाव्य) कृती – ( मराठी कुमारभारती )
- 5 वसंतहृदय चैत्र कृती – ( मराठी कुमारभारती )
- बालसाहित्यिका गिरिजा कीर (स्थूलवाचन) कृती – ( मराठी कुमारभारती )
- 6 वस्तू कविता कृती – ( मराठी कुमारभारती )
- 7 गवताचे पाते कृती – ( मराठी कुमारभारती )
- 8 वाट पाहताना कृती – ( मराठी कुमारभारती )
